Historisch woordenboek der Belgische juristen
(19de-20ste eeuw)
Oproep tot bijdragen
Dit project wordt gedragen door Frédéric Audren
(CNRS/Sciences Po Paris, gastprofessor ULB, Saint-Louis UCLouvain en VUB),
Jérôme de Brouwer (ULB), Wim Decock (UCLouvain), Frederik Dhondt (VUB), Georges
Martyn (UGent), Bérengère Piret (UCLouvain Saint-Louis) en Patrick Wautelet (ULiège/ULB).
Het Dictionnaire historique des juristes
belges wordt een historisch woordenboek naar het model van het Dictionnaire
historique des juristes français (ed. Patrick Arabeyre, Jean-Louis Halpérin & &
Jacques Kynen, PUF) of de Juristas Universales (ed. Rafael Domingo,
Marcial Pons). Recent
rechtshistorisch onderzoek heeft ertoe bijgedragen om talrijke Belgische
juristen of juridisch relevant personen uit de vergetelheid te halen, dan wel
extra in de schijnwerpers te plaatsen (we denken met name aan magistraten,
advocaten, professoren, politici en politicae, uitgevers…). Verschillende
gefinancierde onderzoeksprojecten hebben hier essentiële bouwstenen opgeleverd.
We denken bijvoorbeeld aan het prosopografische project rond de Belgische
magistraten Digithemis (UCLouvain), het lopende onderzoek over de
koloniale magistraten (UCLouvain Saint-Louis) en de Ecole de Bruxelles,
of nog het BOF-project aan de UGent over François Laurent (2015-2019), alsook
het doctoraatsonderzoek over het rechtenonderwijs in België (ULB). Een aantal
recente volumes dienen eveneens geciteerd te worden: Fred Stevens & Laurent
Waelkens, Geschiedenis van de Leuvense rechtsfaculteit (Die Keure,
2019), Marc Cools, Jean-François-Gerkens et al (eds.), Tweehonderd jaar
rechtsfaculteiten Gent en Luik / Deux-centième anniversaire des facultés de
droit de Gand et Liège (Die Keure, 2019), Georges Martyn, Louis Berkvens
& Paul Brood (eds). Juristen die schreven en bleven. Nederlandstalige
rechtsgeleerde klassiekers (Hilversum, 2020), of nog R. Cahen et al (eds.),
Les professeurs allemands en Belgique. Circulation des savoirs juridiques et
enseignement du droit (1817-1914) (ASP, 2022).
Het woordenboek dat we nu ontwerpen gaat verder
op de ingeslagen weg, met eveneens de ambitie om onze kennis over de Belgische
juridische wereld verder te verdiepen, door biografische lemmata samen te
brengen over figuren die op een betekenisvolle wijze een bijdrage hebben
geleverd tot de ontwikkeling van het recht. Samen pogen alle bijdragen verdere
antwoorden aan te reiken op fundamentele vragen rond de eigen identiteit en
specifieke kenmerken van de Belgische rechtscultuur.
Doelstellingen
Onze collectieve onderneming heeft een
drievoudig doel: wetenschappelijk, pedagogisch en op het vlak van het
collectieve geheugen. We wensen niet louter de kritische analyse van de
Belgische rechtsgeschiedenis te bevorderen. Evenzeer willen we die geschiedenis
in een breder, internationaal kader inbedden.
De kennisdomeinen
waaraan het woordenboek bijdraagt zijn de volgende:
- De
geschiedenis van recht en gerecht in België, door de actoren in de
schijnwerpers te plaatsen, met name door hun individuele parcours en profiel te
belichten. Wat zou, uitgaande van deze elementen, een eventuele “Belgische
rechtscultuur” kunnen inhouden?
- De
geschiedenis van België: de rol van de juristen in de Belgische maatschappij
zal beter de bijdrage van deze aparte groep aan de politieke, sociale,
levensbeschouwelijke en taalkundige evoluties en conflicten sinds de
negentiende eeuw in de verf zetten. Juristen met een eigen politieke rol
verdienen een aparte plaats.
- De
Belgische juridische herinneringscultuur. Bij dit woordenboek hebben we de
unieke gelegenheid om de plaats van bepaalde personen in het juridisch
“pantheon” te beoordelen, de verwantschappen en juridische dynastieën in kaart
te brengen, en het parcours te belichten van wie in de herinnering vandaag
overblijft als “groot jurist”. Uiteraard spreekt het voor zich dat dit
woordenboek evengoed “vergeten” persoonlijkheden voor het voetlicht kan
brengen.
Welke
periode ?
De
weerhouden termini a quo en ad quem zijn 1830 en 1990. Het
relevante criterium is de periode van activiteit van de persoon in
kwestie, niet de geboorte.
Dit
betekent dat wie in de laatste dertig jaar nog juridisch (of juridisch
relevant) actief is geweest, niét in het woordenboek kan worden opgenomen, a
fortiori geen levende juristen.
De ervaring
van de koloniale periode (Congo-Vrijstaat, Belgisch Congo, Ruanda/Urundi) wordt
meegenomen.
Een beperkt aantal transversale en
thematische bijdragen zal toelaten om het te hebben over de erfenis van het
Ancien Régime, de annexatie bij Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk der
Nederlanden, de impact van de Europese integratie, de markante gebeurtenissen
van de jaren 1990…
Welke
juristen?
De volgende
cumulatieve criteria werden weerhouden:
- Actief
tussen 1830 en 1990
- Overleden
in 2000 (ten laatste)
- Belgische
nationaliteit of het recht beoefend binnen de Belgische ruimte
- Een
rechtendiploma bezitten (Belgisch dan wel buitenlands)
- Een
betekenisvolle bijdrage hebben geleverd tot het Belgisch of koloniaal recht, in
principe via een markante publicatie. Alternatieven zijn: mercuriales,
adviezen/conclusies van het openbaar ministerie; pleidooien; wetsvoorstellen;
stichting van een tijdschrift of ander uitgaveproject; initiatie van een
codificatie; aanzet tot een vereniging die bepalend is voor de evolutie van het
recht in een bepaald domein
Deze
criteria moeten gezamenlijk toelaten een representatief beeld te geven van de
globale groep van juristen.
Organisatie
Deze oproep
is gericht aan onze collega’s uit de faculteiten recht en criminologie, alsook
letteren en wijsbegeerte. Tegelijk wordt de tekst ook verspreid onder de
praktizijnen die een historische belangstelling vertonen.
In dit
stadium wensen we de lijst vast te stellen van te weerhouden personen.
Elk
voorstel dient minimaal de volgende gegevens te bevatten:
- Geboorte- en overlijdensdatum
- Rechtsgebied of specialisatie
- Betekenisvolle bijdrage aan de evolutie van het Belgisch recht (of het
recht in België)
- Datum/periode waarin deze laatste bijdrage publiek of bekend is geworden
Elk
voorstel beperkt zich tot 250 woorden.
Gelieve
geen “droge” opsommingen van namen over te maken, maar per persoon te
argumenteren.
Het
redactiecomité kan het auteurschap voor een bijdrage toewijzen aan een ander
persoon dan degene die het voorstel heeft geformuleerd.
Gelieve
voorstellen in te zenden voor 1 december 2023
naar:
dictionnairedesjuristes@gmail.com
Onze dank
bij voorbaat voor uw bereidwilligheid om deelname te overwegen aan deze
gezamenlijke onderneming, die moet uitmonden in een referentiewerk. Het
eindproduct zal de lezer in staat stellen om actor per actor de juridische
productie en persoonlijke netwerken te traceren, en de sporen te verzamelen van
een Belgische juridische identiteit.
Frédéric
Audren - Jérôme de Brouwer – Wim Decock – Frederik Dhondt – Georges Martyn –
Bérengère Piret – Patrick Wautelet
.gif)
